एजेन्सी । युरोपली मुलुक फिनल्याण्ड संसारकै सबैभन्दा सहकारीमय मुलुक मानिन्छ । हाल ५५ लाखको हाराहारीमा जनसंख्या भएको फिनल्याण्डमा सहकारीका सदस्यहरुको संख्या ७० लाख छ । त्यहाँ एकै व्यक्ति धेरै सहकारीका सदस्य छन् । सन् २०१९ मा त्यहाँ सहकारीको कूल वार्षिक कारोबार ३० बिलियन यूरो नाघेको थियो ।
सन् २०२० को तथ्याङ्क अनुसार फिनल्याण्डमा हाल ४ हजार बढी सहकारीहरु छन् जसमध्ये उपभोक्ता र बैंकिङ सेवामा सबैभन्दा बढी सदस्यहरु छन् । त्यस्तै, बिमा सहकारीमा पनि उल्लेख्य सदस्यहरु रहेका छन् । अन्तर्राष्ट्रिय सहकारी महासंघ र युरोपेली युनियन (इयू) को साझेदारीमा गरिएको सहकारी म्यापिङ कार्यक्रम अन्तर्गत सम्पन्न फिनल्याण्डको अध्ययनले सन् १९५० कै दशकमा नै फिनल्याण्ड सहकारी अभियानको संसारकै सबैभन्दा शक्तिशाली मुलुक बनिसकेको इतिहास उल्लेख गरेको छ ।
फिनल्याण्डमा कृषि सहकारी हालै एकदमै फस्टाएको छ । त्यहाँका कृषि सहकारीहरुले दुधमा ९७ प्रतिशत तथा मासुमा ८० प्रतिशत बजार हिस्सा ओगटेका छन् । उपभोक्ता सहकारीले ४५ प्रतिशत बजार हिस्सा ओगटेको छ । विश्वको दोस्रो उत्कृष्ट पत्रिका ‘द गार्डियन’ अनुसार फिनिस अर्थतन्त्रमा सहकारी उद्यमहरुको बलशाली उपस्थिति छ किनकी उनीहरु सदस्यको सहभागितालाई अर्थपूर्ण बनाउँदछन् ।
सन् १८९९ मा पेलेर्भो कन्फेडरेसन अफ फिनिस कोअपरेटिभ्स्को स्थापनासँगै त्यहाँ सहकारी इतिहास सुरु भएको पाइन्छ । फिनल्याण्डमा सन् १९०१ मा पहिलो सहकारी कानून निर्माण भएको थियो । त्यतिबेला ९० प्रतिशतभन्दा बढी फिनिसहरु कृषि पेसामा आबद्ध थिए । ह्यान्स गेभार्ड (१८६४–१९३३) र उहाँकी पत्नी हेड्विक गेभार्ड (१८६७–१८९१) लाई फिनिस सहकारीको पिता र माताको रुपमा मानिन्छ । रोचडेल पायोनियर्स मोडलमा आधारित सहकारीलाई गेभार्ड दम्पतिले जोड दिए । फिनल्याण्डको सबैभन्दा ठूलो विश्वविद्यालय हेल्सिन्की विश्वविद्यालयका प्राध्यापक ह्यान्स गेभार्डले सन् १८९९ मा Agricultural Cooperation in Other Lands नामक पुस्तक प्रकाशित गर्नुभयो । उक्त पुस्तकमा उहाँले कृषि सहकारी नै सामाजिक परिवर्तन र स्वतन्त्रताको जग बन्नसक्ने उल्लेख गर्नुभयो । त्यसबेला फिनल्याण्ड रुसको अधिनस्थ गरिब मुलक थियो ।
पछि उहाँकै अग्रसरतामा सहकारीसम्बन्धी जानकारी, शिक्षा, सूचना प्रदान गर्ने निकाय पेलेर्भो स्थापना भयो जसले सुरुवाती चरणमा ग्रामीण क्षेत्रमा सहकारी प्रवर्धनका लागि विश्वविद्यालयका विद्यार्थीहरुलाई खटाउने गर्दथ्यो । ह्यान्स गेभार्ड पेलेर्भो सहकारीका प्रबन्ध निर्देशक हुनुहुन्थ्यो ।
स्कटल्याण्डको संसदमा सम्बोधन गर्दै पेलेर्भोका वर्तमान निर्देशक क्यारी हुटालाले भन्नुभयो, “फिनल्याण्ड संसारकै सबैभन्दा सहकारीमय मुलुक हो । (Finland is the most cooperative country in the world)” स्मरणीय छ, फिनल्याण्ड विश्वको सबैभन्दा खुसी मुलुक पनि हो । लगातार छैठौं वर्ष यो World Happiness Index को शीर्ष स्थानमा रहँदै आएको छ भने सामाजिक न्यायका मामिलामा पनि विश्वमै अंग्रपत्तिमा आउने मुलुक हो । संसदमा उहाँले भन्नुभयो, “रुस अधिनस्थ रहेकै बेला फिनिस बौद्धिक जमातले के राम्ररी बुझ्यो भने जनताहरुलाई एक बनाउने भनेकै सहकारीमार्फत हो । शताब्दी लामो त्यहाँको इतिहासको प्रारम्भ रुस अधिनस्थ रहदाँ नै भएको थियो । हाम्रो मुलुकको जस्तो पारम्परिक गुठी धर्मभकारी, पर्म पैंचो जस्तो प्रचलन त्यहाँ पनि थियो जसलाई ‘टलकुट ट्रेडिसन’ भनिन्थ्यो ।
दोस्रो विश्वयुद्ध र त्यसपछि १९९० को गहिरो आर्थिक मन्दीले विश्वसँगै फिनल्याण्ड पनि अछुत रहन सकेन । खासगरी तत्कालनी सोभिय संघसँगको व्यापार धराशायी भएपछि फिनिस अर्थतन्त्र मारमा पर्न गयो । त्यसबेला फिनल्याण्ड गरिब मुलुकको रुपमा गनिन्थ्यो । ठूला कम्पनीहरुले मुनाफामा एक छत्र राज गरेका थिए । विकल्पको रुपमा विस्तारै सहकारीको पदार्पण भयो । ग्रामीण क्षेत्रमा व्यापार व्यवसाय शुन्य प्रायः थिए । यस्तोमा हामीहरु आफै मिलेर पसल सञ्चालन गर्नुपर्छ भन्ने फिनिसहरुले ठाने । दुधको बजार व्यवस्थापन गर्न पनि एकदम कठिन थियो जसको जिम्मेवारी पनि सहकारीले नै लियो । अहिले फिनल्याण्डले सहकारी र पारस्परिकतामा आधारित अर्थतन्त्र विकास गरेको छ । सन् २०२१ को जुन महिनामा बनेको त्यहाँको नयाँ सरकारले पनि सहकारी मोडलमा आधारित व्यवसायहरुलाई प्रवर्धन गर्ने नीति लिएको छ ।
फिनल्याण्डका दुई वटा सहकारी अन्तर्राष्ट्रिय सहकारी महासंघ (आइसीए) का सदस्य छन् । पेलेर्भो कोप सेन्टर र एसओके कर्पोरेसन । पेलेर्भो आइसीएको पूर्ण सदस्य हो । यसका ३ सय सदस्य छन् । यसमा सहकारी विज्ञहरुको समूह छ भने यसले सहकारी सल्लाह, सुझाव, तालिम, प्रकाशन आदि काम गर्दछ । यसका सदस्य संस्थाहरु कृषि, बैंकिङ, उपभोक्ता र बिमाका क्षेत्रमा काम गर्दछन् । त्यस्तै एसओके पनि आइसीएको पूर्ण सदस्य हो । यसले आदि क्षेत्रमा चेन म्यानेजमेन्टको काम गर्दछ । एसओके ग्रुपका बरिष्ठ अधिकारीहरुले फिनल्याण्डमा लोककल्याणकारी व्यवसाय गरेर अफ्नो समूहले सदस्य तथा ग्राहकहरुलाई सहकारी सिद्धान्त र कर्मबारे जानकारी गराइरहेको बताए । (एजेन्सीहरुको सहयोगमा)