रञ्जनमणि पौड्याल
मेरो जन्म बेलायतको न्यूटाउनमा १४ मे सन् १७७१ मा भएको थियो । मेरो पिताको नाम पनि रोबर्ट ओवेन थियो । उहाँको जन्म वेल्सपुलमा भएको थियो । उहाँ घोडामा प्रयोग हुने छालाका सामाग्रीहरु बनाउने तथा फलामसम्बन्धी काम काम गर्नुहुन्थ्यो । मेरी आमाको नाम अ्यानी विलियम्स थियो । मेरी आमा खानदान, दिमाग र ब्यवहार सबै किसिमले सुन्दर हुनुहुन्थ्यो । विवाहपछि मेरो आमाबाबु न्यूटाउनमै बस्नुभयो ।
त्यतिबेला न्यूटाउन सानो बजार क्षेत्र थियो जहाँ एक हजार भन्दा बढी बासिन्दा थिएनन् । न्यूटाउन सफा, स्निग्ध र सुन्दर स्थानमा अवस्थित भित्री बजार थियो नकि सहर । स साना सामान्य प्रकृतिका व्यापार चलेपनि ठूला उत्पादनहरु हुँदैनथ्यो सिबाय केही कपडा बुन्ने कारखानाहरु । पछिल्लो समय यो क्षेत्र फोहोर र प्रदुषित हुँदै गएको छ ।
मलाई गहिरो स्मरण छ, सेभर्न नदी तर्न काठको पुल थियो, जुन तर्दा झण्डै मेरो ज्यान गएको थियो । मेरो बुबाआमाका हामी सात सन्तान थियौं जसमध्ये दुई जनाको सानोमै निधन भएको थियो । विलियम, ऐनी र जोन म भन्दा जेठा थिए भने रिचार्ड म भन्दा कान्छो थिए ।
करिब ४/५ वर्षको उमेरमा म विद्यालय जान थालेको थिएँ । मिस्टर थिकेन्स मेरा शिक्षक हुनुहुन्थ्यो । पीठो बाट तयार पारिएको दुधसँग मिसाएर खाने चीज मेरो खाजा हुन्थ्यो । एक दिन घर फर्केर खाजा खाने तरखर गरेँ । खाजा देखेपछि एक चम्चा मुखमा हाले तर त्यो एकदम तातो रहेछ जसले गर्दा त्यसयता मेरो पाचन प्रणालीमा असर गर्यो । त्यसदिन देखि खाना अपच हुने रोगबाट म पिडित भएँ । मसाला नहालेको एकदमै सामान्य र एकपटकमा एकदम थोरै मात्रा मात्र म खाना सक्छु ।
उक्त घटनाले मलाई जीवनमा बिचार र कर्मको सन्तुलन, कुनै पनि कुरा वा घटनाको सुक्ष्म अवलोकन तथा आफ्नो क्रियाकलापहरुको निरन्तर परावर्तनको शिक्षा दियो । त्यसबेला हाम्रो जस्तो सानो स्थानहरुमा यदि विद्यार्थीले फरर पढ्न, बुझ्ने अक्षर लेख्न र अर्थमेटिकका प्राथमिक ४ सुत्रहरु बुझ्न सक्यो भने त्यस्तो व्यक्तिलाई राम्रो शिक्षा पाएको गनिन्थ्यो । पढाइसम्बन्धी एकदमै आधारभूत यी ज्ञान मैले सात वर्ष हुँदा पाइसकेको थिएँ । त्यसैबेला मेरा शिक्षक थिकेन्सले उहाँको सहायक भएर मलाई काम गर्ने अवसरका लागि पिताजीसँग अनुरोध गर्नुभएको थियो । उक्त कामका कारण मैले सानैदेखि आफुले जानेका कुराहरु अरुलाई सिकाउने कला सिकेँ ।
त्यसबेला मलाई उपलब्ध भएसम्मका सबै पुस्तक पत्रपत्रिकाहरु पढ्ने नसा जस्तै भैसकेको थियो । न्यूटाउनका प्रत्येक परिवारले मलाई चिन्दथे त्यसकारण त्यतिबेलाका कर्मचारी, स्वास्थ्यकर्मी तथा वकिलहरुका पुस्तकालयमा मेरो पहुँच थियो । मैले त्यो स्वतन्त्रताको भरपूर प्रयोग गरेँ । अध्ययनमा गहिरो लगाबका कारण म दिनमा एउटा पुस्तक सक्थेँ । त्यतिबेला मैले पढ्ने पुस्तकहरुमा रबिन्सन क्रुसो, पिलग्रिम्स प्रोगेस, प्याराडाइज लस्ट, रिचार्डसन्स् लगायतका प्रसिद्ध उपन्यासहरु थिए ।
म त्यसबेलाका प्रचलित खेलकुदहरु गुच्चा, हात तथा खुट्टाले खेल्ने बल आदिका बारेमा जानकारी राख्दथेँ । मैले केही समय नाच पनि सिकेँ । यी सबै नाच्ने खेल्ने आदि कुराहरुमा म सबैलाई उछिन्थेँ । विद्यालयभर म सबैभन्दा अब्बल दौडने र उफ्रने काममा म विद्यालयभर सबैभन्दा अब्बल थिएँ भने म कक्षाको सबैभन्दा उत्कृष्ट नाच्ने विद्यार्थी थिएँ ।
मेरो छिमेकका दुई महिलाहरुले लुगा र किराना पसल राखेका थिए तिनमा पनि म सुरुमा पसलहरु व्यस्त भएको समयमा र पछि दैनिक काम गर्दथेँ । यी समयमा म विदेशका गतिविधिहरुमा पनि राम्रो जानकारी राख्दथेँ । अझै धेरै जान्ने तीब्र इच्छाका कारण लाग्थ्यो मलाई आमाबुबाले लन्डन पठाए हुन्थ्यो । उहाँहरुले दश कक्षा सकेपछि लन्डन जान अनुमति दिनुभयो ।
म स्रिउसबरीबाट एक्लै लन्डन जानुपर्ने थियो । तर, हाई हलवर्नमा मेरो जेठो दाजु विलियमले घोडामा प्रयोग हुने छालाका सामानहरु बनाउने काम गर्दथे र उनी भएको स्थानमा गएँ । त्यसको छ सातापछि मेरो बुबाका एक साथीले मलाई स्ट्यामफर्डमा रहेको ठूला लुगा व्यापारी म्याकगुफगको घरमा परिवारकै सदस्यका रुपमा बस्ने व्यवस्था मिलाइदिनुभयो । म बिस्तारै व्यापार सिक्दै पनि गएँ । त्यहाँका ग्राहकहरु एकदमै ठूला र भद्र व्यक्तिहरु हुन्थे । त्यहाँ काम गर्दा मैले एकदमै उत्कृष्ट कपडाहरु र तिनको उत्पादनको बारेमा जान्ने मौका पाएँ । म्याकगुफगको घरमा पुस्तकालय थियो जुन मैले स्वतन्त्रपूर्वक प्रयोग गर्थे । दिनको ५ घन्टा पढ्थेँ । म धार्मिक पुस्तकहरुसँगै लोककल्याणका विषयमा अध्ययन गर्थे ।
उत्पादीत बस्तुको मूल्य र उपयुक्त बजारको खोजिमा किसान
