एजेन्सी । सहकारी क्षेत्रमा समर्पित जो कोहीले पनि सुनेको र थोरबहुत जानेको नाम हो 'रोचडेल इक्विेटेबल पायोनियर्स सोसाईटी' र यसका २८ जना अगुवाहरु । सहकारीको कखगघको सुरुवात रोचडेलको इतिहासबाट हुन्छ । विश्वको पहिलो सहकारीका रुपमा चित्रित रोचडेल सहकारी पसल र यसक अगुवाहरुसँगै सहकारी अभियानको इतिहास खोतल्ने प्रयास लेखक डेभिड जे. थमसनले गर्नुभएको छ Weavers of Dreams: Founders of the Modern Co-operative Movement पुस्तकमार्फत ।
उक्त पुस्तकको पहिलो संस्करण सन् १९९४ मा प्रकाशित भएको थियो । बेलायतको म्यानचेस्टर शहरस्थित टोड लेनमा २८ जना श्रमिक अगुवाहरुले स्थापना गरेको विश्वको पहिलो सहकारी पसल (यद्यपि यसमा पनि मत विभाजित पाइन्छ) सञ्चालनको १ सय ५० वर्ष पुगेको अवसरमा पुस्तक प्रकाशित गरिएको थियो । यसको दोस्रो संस्करण २०१२ जनवरी १ मा प्रकाशित भएको थियो । अंग्रेजी भाषामा प्रकाशित पुस्तकमा कूल १ सय ५२ पृष्ठ रहेको छ । दरिलो सैद्धान्तिक आधारसहित उपभोक्ता सहकारी मोडेलमा सञ्चालित उक्त पसल र त्यसका अगुवाहरुका बारेमा पुस्तकमा विस्तृत रुपमा उल्लेख गरिएको छ । उनीहरुको अभियानले आज विश्व अर्थतन्त्रको स्वरुपमै परिवर्तन गरेको छ ।
रोचडेलको सहकारी पसल स्थापना भएको २ दशकभित्रमा उत्तरी इंगल्याण्डमा सैयौं सहकारी पसलहरु सफलतापूर्वक सञ्चालनमा आएको लेखक थमसनको दाबी छ । सहकारी अभियानको लोकप्रियताकै कारण तात्कालीन बेलायत आधुनिक प्रजातन्त्रको रुपमा परिवर्तित भएको दाबी पुस्तकमा गरिएको छ । बेलायतसँगै अमेरिकामा पनि केही हदसम्म श्रमिकहरुलाई आफ्ना हक अधिकारका लागि एक हुन, उनीहरुलाई मतदानको अधिकार सुनिश्चित गर्न, महिला अधिकार, गुणस्तरीय खाद्यवस्तुको उपलब्धता, आवासको व्यवस्था लगायतका अत्यावश्यक सुधारका कार्यमा राजनीतिक दल र त्यसका अगुवाहरुलाई लाग्न सहकारीमार्फत चेतना प्राप्त भएको लेखक थोमसनले बताउनुभएको छ ।
उपभोक्ता सहकारीपछि बिस्तारै बेलायतमा हाउजिङ सहकारी तथा सामुदायिक विकासको काम प्रारम्भ भएको थियो । थमसन दाबी गर्नुहुन्छ बेलायतमा आम नागरिकको पहुँच पुगेको आवास तथा बस्ती निर्माणको काममा वित्तीय सहयोग र निर्माण कार्यमा श्रमिकहरुले सहकारी मोडेल अपनाएका थिए । सहकारीको इतिहास विश्लेषण गर्ने हो भने यो दुरगामी महत्व राख्ने र सबैको हित हुने किसिमको प्रणालीको रुपमा मान्यता पाएको ठहरिन्छ । विश्वमा थुप्रै सहकारी र बचत ऋण सहकारी (क्रेडिट युनियन) हरु सफल भएको प्रमाण भेटिन्छ । यसैगरी, कृषि, उत्पादन, होलसेल तथा खुद्रा पसलसँगै विभिन्न प्रकृतिका सहकारीहरु स्थापित हुँदै गएको पुस्तकमा उदाहरणहरु समेत प्रस्तुत गरिएको छ । उदाहरणको रुपमा स्पेनको बास्क क्षेत्रमा अवस्थित मोनड्रयागन सहकारीको चर्चा गरिएको छ । पुस्तकमा रोचडेलका २८ अगुवाहरुलाई साँच्चिकै सहकारी अगुवाका रुपमा चित्रित्र गरिएको छ । सहकारीले प्रविधि र बेलायती समाजमा ल्याएको परिवर्तनका सम्बन्धमा समेत पुस्तकले प्रकाश पारेको छ ।