‘जागिर छोड्नु करियरको टर्निङ प्वोइन्ट थियो’

चन्द्र ढकाल
बरिष्ठ उपाध्यक्ष, नेपाल उद्योग वाणिज्य महासंघ

विगतको कुरा गर्दा बागलुङको दुर्गम ठाउँबाट काठमाडौं आएको हुँ । गाउँबाट दिनभरि हिडेपछि मात्र मोटर चढ्ने ठाउँसम्म पुगिन्थ्यो त्यसबेला । एउटा निम्न बर्गीय ग्रामिण परिवेशबाट हुर्किएको हुँ । मेरो व्यावसायिक पृष्ठभूमि पनि होइन । मातापिताका ४ सन्तानमध्ये जेठो हुँ । करिब १६ वर्ष हुँदा बुबाको देहान्त भयो । उसै त कमजोर आर्थिक अवस्था, त्यसमाथि अभिभावक बुबाको निधन पछि अवस्था जन कठिन भयो, जुन यहाँहरु सबैले सहजै अनुमान लगाउन सक्नुहुन्छ । परिवारको भरणपोषको जिम्मेवारी बहन गर्नुपर्यो । गाउँमा बस्दा म  डोको नाम्लो बोक्ने बनाउने आदि सबै काम गर्थे । 

त्यस बेलाको मेरो महत्वाकांक्षी उद्देश्य भाइबहिनीहरुलाई पढाउने, आमाको हेरबिचार गर्ने र आफुले पनि शिक्षा लिएर रोजगारी गरी घरपरिवारलाई सहयोग गर्ने थियो । आज सुन्दा सामान्य लागेपनि त्यो समय मेरो लागि त्यो महत्वाकांक्षी उद्देश्य थियो ।

काठमाडौं आएको केही समयपछि राष्ट्रिय वाणिज्य बैंक विशाल बजारमा सहायक स्तरमा जागिर खाने अवसर प्राप्त गरेँ । बडो मुस्किलले जागिर पाएको थिएँ । जागिर परिवार पालनको टेको थियो । जागिर खाँदै गर्दा पनि मलाई व्यावसायिक सोच पलाएको थियो । त्यसबेला गार्मेन्ट, कार्पेट, गलैचा आदिको व्यापार व्यवसाय निक्कै फस्टाएको थिए । मैले पनि व्यवसायको सोच बनाएँ । त्यसबेला बैंकले अधिकृत भन्दा कनिष्ठ कर्मचारीलाई सहुलियतमा ऋण उपलब्ध गराउदथ्यो । मैले पनि करिब १३ लाख रुपैयाँ ऋण मागसहित निवदेन दिएँ । प्रक्रिया अघि बढ्यो । पछि मेरो म्यानेजरले ‘तपाई त जागिरे कर्मचारी, तपाईलाई किन व्यवसाय गर्न ऋण चाहियो ? कि जागिरबाट राजीनामा दिनुस् कि व्यवसाय छोड्नुस’ भन्नुभयो । म किंकर्तव्यबिमूढ भएँ । मलाई जागिर पनि त्यतिकै प्यारो थियो भने सँगै व्यवसायमा पनि हात हाल्नु थियो । त्यो दिन मलाई पैसा नभइ भएको थिएन । व्यवसायको प्रक्रिया अघि बढाउन मैले ऋण निकाल्नै पर्ने थियो । मैले रकम उपलब्ध गराउने वाचा गरिसकेको थिए । वचन तोड्नु हुन्न बरु अर्को विकल्प रोज्छु भन्ने लाग्यो । अन्ततः जागिर छोड्ने निर्णय गरेँ । सायद त्यस बेला त्यो कठिन निर्णय नगरेको भए आज म तपाईहरुले चिन्ने चन्द्र ढकाल हुन्न थिए होला । सायद त्यो निर्णय नै मेरो व्यावसायिक ‘करियर’ को ‘टर्निङ प्वोइन्ट’ थियो भन्ने अहिले सम्झदा लाग्छ । 

म सकारात्मक सोच राख्ने व्यक्ति भएका कारण पनि हुनसक्छ हरेक चीजमा सम्भावना मात्र देख्छु । नेपालमै उद्यम र रोजगारीका अवसर छन् भन्ने लाग्छ । डाँडाकाँडा देख्यो भने पर्यटनको सम्भावना देख्छु । एक पटक एक जना बिशिष्ट राजनीतिक नेतासँगै हेलिकप्टरबाट घुम्ने अवसर पाएँ । त्यतिबेला चन्द्रागिरी केबलकार बनिरहेको समय थियो । एउटा डाँडोमा पुग्दा मैले उहाँलाई ‘ओहो, यो त चन्द्रागिरी जस्तो केबलकार बनाउन गज्जबको ठाउँ रहेछ’ भनेँ । उहाँले ठट्यौली गर्दै ‘तपाईले त डाँडाकाँडा देख्नै नहुने भयो हगि ?’ भन्नुभएको सम्झन्छु । अहिले हामीले सात वटै प्रदेशमा चन्द्रागिरी केवलकार जस्तै प्रोजेक्ट निर्माण गर्दैछौं । गैडाकोट र बुटवलमा निर्माण सुरु भैसकेको छ ।

मेरो समुहले गरेका लगानी तथा व्यवसायमा स्थानीय लगानीकर्ताहरुलाई पनि जोड्छौं । यो हाम्रो विशेषता पनि हो भन्ने लाग्छ । कुनै पनि स्थानमा उद्योग व्यवसाय स्थापना गर्दा स्थानीयहरुलाई पनि सामेल गराउनुपर्छ, यसले उनीहरुलाई पनि अपनत्वको भावना पैदा हुन्छ भन्ने हाम्रो मान्यता हो । त्यसैगरी, स्थानीय उत्पादनहरुको विकास र प्रवर्धनमा पनि हामी जोडिएका छौं । जहाँ जे सम्भावना वा स्रोत त्यहाँ त्यसको अधिकतम प्रयोग गरी उद्योग व्यवसायसँग जोड्ने ।

वास्तवमा भन्ने हो भने हाम्रो अहिलेको अवस्था भन्ने हो भने उद्योग व्यवसायले दक्ष जनशक्ति पाएको छैन, मानिसहरुले रोजगारी पाएका छैनन । यी दुई बीच तादात्म्य मिलाउन सक्नुपर्छ । हाम्रो पहल त्यही दिशातर्फ हो ।

अर्को कुरा, कतिपयलाई लाग्दो हो चन्द्र ढकालले जुन व्यवसाय वा काममा हात हाल्यो, सधै र सहजै सफलता प्राप्त गर्दछ भनेर । तर त्यसो होइन । मैले वा मेरो समूहले पनि थुप्रै असफलता बेहोरेको छ । अनगिन्ती असफलताका कथाहरु पनि छन् केही सफलताका पछाडि ।

अहिले युवा पुस्ताले केही ‘इनोभेनस’ गर्यो भने पुँजी र लगानी अभाव हुँदैन । वित्तीय संस्थाहरु प्रशस्त छन् । ४० वर्षभन्दा अघि त्यस्तो अवस्था थिएन । गाउँबाट काठमाडौं आउने, परिवारको संरक्षण गर्ने कुरा चुनौतीपूर्ण थियो । तर, काममा इमान्दार र लगनशील भयो भने ढिलोचाडो नतिजा आउछ भन्नेमा म विश्वस्त थिए र आज पनि छु । यो आफ्नै जीवनबाट सिकेको पाठ हो । हरेक काममा मिहेनत गर्यौ, इमान्दार भयौ र आम सर्वसाधारणको हितमा काम गर्यौ भने निश्चित रुपमा अपेक्षित नतिजा दिन्छ । तर अहिलेको युवा पिढी अधिर छ, चाँडै नतिजाको अपेक्षा गर्दछ जुन व्यापार व्यवसाय र उद्यममा हुँदैन ।

युवाहरु यस्तो 'इनोभेसन' मा लाग्नुपर्छ जसले आमसर्वसाधारणलाई फाइदा पुगोस्, त्यो सरकारको प्राथमिकतामा परेको काम होस् र मुख्य कुरा त्यो व्यावसायिक होस् । सर्वसाधारणले चाहेको पनि हो र सरकारी प्राथमिकतामा समेत परेको काम तर व्यावसायिक भएन भने  दिगो हुँदैन ।

नेपालमा जताजतै सम्भावना छ । म जहीपनि सम्भावना देख्छु । हरेक क्षेत्रमा ‘अपरच्युनिटी’ छ । समस्याले सम्भावना बोकेर आउँछ । कोभिडले आन्तरिक पर्यटनको सम्भावना बोकेर ल्यायो । अहिले हामी समाचारहरुमा सुन्नदेख्न पाउछौं होटलहरु आन्तरिक पर्यटकले भरिभराउ छन् । यो राम्रो समाचार र संकेत हो । अवसरका ढोकाहरु खुलेका छन् ।

सहकारीमार्फत पनि सम्भावनाको प्रचुरता छ भन्ने सन्देश यस क्षेत्रमा आबद्ध ७३ लाख जनसंख्यासम्म पुर्याउनु जरुरी छ । समृद्धिको यात्रा यही जनसंख्यालाई जोडेर तय गर्न सकिन्छ । सातै प्रदेशमा रहेका सहकारीका सदस्यहरुलाई परिचालन गर्न सकियो भने पूर्वाधार विकासका क्षेत्रमा प्रशस्त काम गर्न सकिन्छ । सहकारीको सातै प्रदेशमा भएको ७३ लाखको सामर्थ्यमार्फत गर्न सकिने धेरै काम छन् ।

सहकारीका माध्यमबाट सामुहिक सहकार्यका माध्यमबाट काम गर्यौ भने छोटो समयमा धेरै गर्न सकिन्छ । त्यसका लागि धीरता, मिहेनत र प्रतिबद्धता खाँचो पर्दछ । सहकारीको सामुहिक प्रयत्नले पूर्वाधार, पर्यटन, जलविद्युत लगायत ठूला आयोजनाहरुमा सफलता हासिल गर्न सकिन्छ । सहकारीसँग सहकार्य गर्न नीजि क्षेत्र तयार छ  । सहकारीमार्फत हुने कुनै पनि व्यावसायिक गतिविधिमा सहकार्यका लागि नीजि क्षेत्र उद्यत छ । उद्यमशीलताको क्षेत्रमा सहकारीसँग मिलेर काम गर्न हामीहरु तयार छौं ।

(राष्ट्रिय सहकारी महासंघ नेपालले आयोजना गरेको 'नेशनल युथ फोरम' को दोस्रो तथा अन्तिम दिन २०७८ चैत २६ गते आफ्नो अनुभव सुनाउने क्रममा ढकालले राख्नुभएको विचारको सम्पादित अंश)